Grote Kerk Den Haag, 8 nov. 2014

beeld: Jan Rijk en Maurice Haak

door: Kees Schreuders 

​gepubliceerd in: Jazzenzo

 

De vierde editie van het Rewire Festival, het jaarlijkse festival voor avontuurlijke muziek, vindt plaats op diverse locaties in Den Haag. Vrijdagavond is De Grote Kerk het podium voor het project Scripted and Prepared. Vorig jaar trad techno-DJ en -producer Henrik Schwarz in dat kader op met neoklassieker Hauschka en dit jaar met de Zwitser Nik Bärtsch.

De componenten zijn: twee vleugels, twee pianisten en een computer. Schwarz bespeelt een disklavier, een eigentijdse pianola, die ook software-aangestuurd de toetsen van de vleugel kan bespelen. Hij kan dus zijn eigen spel live begeleiden en motieven inspelen die vervolgens als loop gebruikt kunnen worden.

Bärtsch gaat ook verder dan de toetsen van zijn vleugel en bespeelt alle delen van het instrument. Hij steekt regelmatig een soort dempers tussen de snaren van de piano, waardoor zijn staccatospel veel boventonen krijgen. En met een mallet bespeelt hij het binnenwerk van de piano. Bärtsch is bekend van zijn Ronin-project. Hij speelt daarin een soort zenfunk waarmee door, vaak oneven, ritmes de stilte wordt versneden tot een hypnotische flow.

 

Cyclische patronen

Bijna onopgemerkt wordt er al een loop door de disklavier gespeeld terwijl het publiek binnenkomt. Door het stilvallen van het publiek wordt duidelijk dat het de aanloop naar het concert vormt. Bärtsch en Schwarz nemen plaats achter hun vleugel en gebruiken het repeterende motief als basis voor het eerste nummer. Meteen wordt duidelijk waar dit optreden over gaat: fijnzinnig luisteren en horen. De composities zijn vaak gebaseerd op rifjes die als loops in lagen worden gestapeld tot een raamwerk waarin Bärtsch gedoseerd partijen inkleurt en waar nodig van peper voorziet.

Er wordt gepionierd met cyclische patronen opgebouwd uit metrum, klank, ritmekleuring, textuur en structuren. Afwisselend wordt de cadans centrisch en dan weer acentrische bepaald. Soms klein, twinkelend en sprankelend als belletjes in mineraal water. Dan weer vetklinkende caleidoscopische ritmes die zich gaandeweg kalibreren en dan weer verder verschuiven tot een nieuw patroon en uitmonden in een afrondende apotheose.

 

Palet van klank en maat

Het idioom voor de piano wordt, door alle nieuwe klanken die aan het instrument ontlokt worden, flink opgerekt. Tikken, dempen, met nagels en handen direct de snaren bespelen. Het vraag-antwoordspel dat tussen de musici onderling en mens en computer aangegaan wordt, leidt uiteindelijk tot een muzikaal en avontuurlijk hoorspel. De computer is op deze wijze een serieus te nemen muzikanten-persona. Die als een derde persoon meeweeft in de gecreëerde patronen.

Wat nog het meest fascineert is niet per se de virtuositeit of de computertechniek maar de inventiviteit, waarmee met het palet aan ingrediënten muziek gemaakt wordt.

Al met al een spannend en aangenaam luisterspel waarin de achtergronden van Schwarz en Bärtsch zich niet verloochenen, want er ligt altijd wel een hypnotische groove of flow op de loer.