Bimhuis Amsterdam, 22 mei 2015

beeld: Ron Beenen

door: Kees Schreuders

gepubliceerd in: Draai om je Oren

 

Als muziek het samenspel is van; melodie, harmonie en ritme, en we dat voor deze avond vermenigvuldigen met de factor inventiviteit, dan kom je dicht bij de speelruimte die dit elastische trio tot in de uithoeken bespeelt.  

 

Vijay Iyer studeerde klassiek viool en leerde zichzelf, naast zijn studie natuur- en wiskunde, pianospelen. Als fysicus specialiseerde hij zich in muziekcognitie en studeerde af met een dissertatie getiteld: Microstructures of Feel, Macrostructures of Sound: Embodied Cognition in West African and African-American Musics.

Onmiskenbaar zegt dit iets over hoe Iyer in de wereld staat en deze tegemoet treedt. Dat geldt zeker ook voor hem als muzikant. Gedreven het DNA van muziek determineren en dan die kennis als uitvoerend musicus weten te vertalen in een inzichtelijke vorm die appelleert en vervoert.

Inmiddels is hij een veelzijdig en gevierd pianist. Hij speelt in allerlei bezettingen in een veelheid aan projecten, waarvoor hij al diverse onderscheidingen ontving.

 

Constante factor in al zijn omzwervingen is het trio waarmee hij al meer als een decennium speelt. Als we de gedrevenheid zien waarmee deze formatie samenspeelt is dat niet verwonderlijk. Deze aan elkaar gewaagde drie-eenheid, kent geen begeleiders. Iedereen levert zijn bijdrage en vangt of kaatst de bal waar en wanneer nodig.

Als luisteraar geef je het ene moment over aan het geheel en het volgende moment luister je naar de componenten of de opbouw van een stuk. Altijd gebeurt er wel iets dat de aandacht weet te verversen.

 

Veel repertoire komt van het laatste, bijzonder goed ontvangen, trio-album Breakstuff. Iyer zegt daar zelf over: ‘“Break Stuff” is what happens after formal elements have been addressed. A break is a span of time in which to act. It’s the basis for breakdowns, breakbeats, and break dancing... it can be the moment when everything comes to life.’

Het nummer Hood is in dat opzicht exemplarisch en is een hommage aan de ‘breaks’ van minimal-techno-pionier Robert Hood. Het stuk is een hypnotisch mix van ritmes, maatverschuivingen en breaks die je als in een meditatie weet te vervoeren.

 

Iyer strijkt mensen nogal eens tegen de haren met zijn academische taal en concepten. In combinatie met zijn virtuositeit verwijt hem dat zijn muziek te cerebraal en onbezield zou zijn. Toch wordt hem daar, zeker met dit trio, veel te kort mee gedaan. Het uitgangspunt mag verstandelijk lijken, maar de uitwerking is een vervlechting van creativiteit, intentie en geestdrift.

 

Dat wordt met name zichtbaar en tastbaar in de herkenbare stukken zoals: Michael Jackson’s Human Nature, Heatwave’s Star of The Story, Monk’s Work en Coltrane’s Countdown. Ze laten zien horen hoe zo’n stuk wordt gedeconstrueerd in; melodie, harmonie en ritme. En vervolgens steeds weer herschikt en opnieuw opgebouwd tot een fris en origineel almalgaam. De herkenbaarheid wordt tot in alle hoeken en gaten van het muzikale spectrum, opgerekt, zonder dat het abstract wordt. Aldoende worden weer nieuwe riffs en hooks ontdekt.

Dit heeft niets met bloedeloze virtuositeit te maken, maar draait om lef, elan en muzikale inventiviteit.

 

Als een kat achter zijn toetsenbord strooit Vijay het ene moment trippelende nootjes, en het volgende moment scherp in de aanval met welgemikte staccato-akkoorden die vervolgens weer in melodielijnen worden uitgehamerd.

De hardwerkende Steven Crump versmelt gedurende de avond compleet met zijn bas. In trance, mimend, neuriënd en stampend voorziet hij in een kadans van intense motieven waarin hij voor de maatvoering bepalender is dan de drummer.

Met ruisende en ratelende melodieën weeft slagwerker Marcus Gilmore zijn eigengereide ritme-texturen. Door middel van modulaties steeds weer op zoek naar nieuwe weefsels.

Dit trio verstaat de kunst van het spel van de tegendelen, zoals; vloeien versus schuren, dissonant versus consonant, smeren versus hameren, enz. Door die wisselwerkingen en door hun geestdriftige inzet weten ze je in hun avontuur mee te zuigen. Waarin ze je als origami-meesters laten zien, dat eenzelfde stuk papier steeds weer tot iets anders gevouwen kan worden.

 

Deze zomer zijn ze nog te zien tijdens het North Sea Jazz Festival. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Interview met trio over Breakstuff

 

• www.vijay-iyer.com